پیشینه و مبانی نظری سرمایه اجتماعی

سرمایه اجتماعی 2 - 2 - 1 - مقدمه سرماية اجتماعي  موضوعي جديد در مطالعات توسعه ، اقتصاد و جامعه شناسي در سطح جهان است . از زماني كه اصطلاح و مفهوم سرمايه اجتماعي انتشار يافت زمان زيادي نمي گذرد . سرمايه اجتماعي نه تنها در زمينه توسعه اقتصادي كشورهاي در حال توسعه بلكه در كشورهاي توسعه يافته نيز به عنوان يك موضوع مهم مورد توجه قرار گرفته است .  نظريه ‏ پردازان علوم اجتماعي ، سرمايه اجتماعي را با كاركردها ، سطوح تحليل و بازدهي متفاوتي مورد بحث قرار داده ‏ اند . تبيين نظري سرمايه اجتماعي نشان از توجه به مؤلفه ‏ هاي مختلف در مقياس و ابعاد متفاوت دارد . اين نوع نگاه هر چند كه زوايايي از اين مفهوم را روشن ساخته است ،‏ ليكن هنوز نسبت به برخوردار بودن از نگاهي جامع فاصله دارد ( خمرنیا و همکاران ، 1389 ، ص210 ). 2 - 2 - 2 - مفهوم و تعریف سرمایه اجتماعی مفهوم سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیم مدرن است که در گفتمان علوم اجتماعی و محافل سیاسی معاصر در سطوح مختلف استفاده شده است . هر چند این مفهوم پیشینه طولانی ندارد اما کاربرد آن به تدریج از دهه 1990 به این سو در تحقیقات و مقالات دانشگاهی بویژه در رشته های جامعه شناسی ، اقتصاد ، سیاست و آموزش با کارهای افرادی چون جیمز کلمن ، پیر بوردیو ، رابرت پاتنام و فرانسیس فوکویاما افزایش یافته است . بزعم کلمن مفهوم سرمایه اجتماعی به مثابه ابزار تحلیلی برای پژوهش های اجتماعی است . کلمن بر این باور است که سرمایه اجتماعی در روشن ساختن یکی از مشکلات مهم تحلیل اجتماعی یا آنچه پیوند خرد و کلان نام گرفته است ، نقش مؤثری را می تواند ایفا کند . همچنین استفاده از مفهوم سرمایه اجتماعی با توجه به روند جهانی شدن و تضعیف نقش دولت های ملی ، به عنوان راه حلی اجرایی در سطح اجتماعات محلی برای مشکلات توسعه ، مورد توجه سیاستگذاران ، برنامه ریزان و مسئولان سیاست اجتماعی قرار گرفته است . تعریف رایج سرمایه اجتماعی در جریان اصلی جامعه شناسی آمریکایی بویژه در روایت کارکردگرایانه آن عبارت است از روابط دو جانبه تعاملات و شبکه هایی که در میان گروههای انسانی پدیدار می گردند و سطح اعتمادی که در میان گروه و جماعت خاصی به عنوان پیامد تعهدات و هنجارهایی پیوسته با ساختار اجتماعی یافت می شود . در مقابل جامعه شناسی اروپایی این مفهوم را در بررسی این موضوع به کار می گیرند که چگونه تحرک پیوندهای مربوط به شبکه های اجتماعی ، سلسله مراتب اجتماعی و قدرت تمایز یافته را تقویت می کند . با وجود این نکات مشترک این دو دیدگاه در مورد سودمندی سرمایه اجتماعی در افزایش برخی ویژگی ها مانند آموزش ، تحرک اجتماعی ، رشد اقتصادی ، برتری سیاسی و در نهایت توسعه است . علاوه بر تعاریف فوق ، از سرمایه اجتماعی تعاریف دیگری نیز ارائه گردیده است . یکی از تعاریف مطرح این است که « سرمایه اجتماعی مجموعه هنجارهای موجود